Ma trận BCG Là Gì | Cách Vẽ Bài Tập Ma Trận BCG

Ma trận BCG là gì, Ma trận BCG (Boston Consulting Group) là công cụ chiến lược quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch dài hạn cho các khoản đầu tư và sản phẩm. Nó phân tích và xác định các thành phần trong danh mục đầu tư, hỗ trợ nhà quản lý đưa ra quyết định chiến lược.

Giải thích về ma trận BCG

Ma trận bcg là gì, ma trận bcg matrix phát triển bởi Bruce Henderson và các cộng sự vào những năm 1970, là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp tối ưu hóa cơ hội phát triển sản phẩm. Được gọi là ma trận tăng trưởng, ma trận này được chia thành bốn phần, tạo thành một hình tam giác, cho phép doanh nghiệp quản lý hiệu quả tài nguyên và tập trung vào những sản phẩm có tiềm năng phát triển tốt. Bruce Henderson, người sáng lập BCG, từng nói: “Mọi sản phẩm đều là cỗ máy tạo ra dòng tiền.” Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đa dạng hóa và cân bằng chiến lược cho từng sản phẩm trong từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp:

• Ngôi sao (Stars): Sản phẩm có thị phần lớn và tiềm năng tăng trưởng cao.
• Bò sữa (Cash Cows): Sản phẩm ổn định với thị phần lớn nhưng tốc độ tăng trưởng thấp.
• Con chó (Dogs): Sản phẩm có thị phần thấp và tăng trưởng yếu, thường không mang lại lợi nhuận.
• Dấu hỏi (Question Marks): Sản phẩm mới hoặc chưa xác định, có tiềm năng tăng trưởng nhưng thị phần thấp.

Ma trận BCG có hai trục chính: trục X đại diện cho thị phần và trục Y phản ánh tốc độ tăng trưởng của thị trường. Nguyên tắc hoạt động của ma trận cho thấy rằng sản phẩm có thị phần cao hoặc tăng trưởng lớn sẽ giúp công ty phát triển thuận lợi. Dựa vào đặc điểm của từng phần trong ma trận, doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định về việc bán, đầu tư hoặc rút lui khỏi thị trường.

4 yếu tố trong ma trận BCG

Ma trận BCG được cấu trúc dựa trên hai trục chính: thị phần và tốc độ tăng trưởng của sản phẩm hoặc đơn vị kinh doanh.

• Trục hoành (X): Đại diện cho thị phần trung bình của sản phẩm so với sản phẩm cạnh tranh hàng đầu trong ngành. Tính toán thị phần cạnh tranh bằng cách chia thị phần của sản phẩm cần phân tích cho thị phần của sản phẩm cạnh tranh cao nhất.
• Trục tung (Y): Xác định tốc độ tăng trưởng của thị trường mà sản phẩm tham gia. Tốc độ tăng trưởng được tính bằng tỷ lệ phần trăm tăng trưởng của quy mô thị trường trong một khoảng thời gian nhất định.

Dựa trên hai trục này, ma trận BCG chia thành bốn khu vực, mỗi khu vực đại diện cho một nhóm sản phẩm hoặc dịch vụ với các đặc trưng và tiềm năng tăng trưởng riêng biệt. Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng xác định vị trí và đưa ra quyết định chiến lược cho từng sản phẩm trong danh mục đầu tư.

1. Yếu tố con chó trong ma trận BCG

Nhóm sản phẩm nằm ở góc phần tư “Con chó” của ma trận BCG có thị phần tương đối thấp và tốc độ tăng trưởng của thị trường cũng hạn chế. Các sản phẩm hoặc dịch vụ trong khu vực này thường không có tiềm năng phát triển và mang lại lợi nhuận thấp cho doanh nghiệp.

Do đó, doanh nghiệp cần cân nhắc việc loại bỏ các danh mục này để tập trung nguồn lực vào những sản phẩm hoặc dịch vụ khác có tiềm năng tăng trưởng cao hơn. Việc này giúp tối ưu hóa hiệu quả đầu tư và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

2. Yếu tố dấu hỏi trong ma trận BCG

Danh mục ở phần tư “Dấu hỏi” của ma trận BCG bao gồm các sản phẩm hoặc dịch vụ có thị phần thấp nhưng lại có tốc độ tăng trưởng thị trường cao. Đây là những sản phẩm tiềm năng, hứa hẹn lớn nhưng cần nhiều đầu tư để khai thác hiệu quả.

Trong các doanh nghiệp, các khoản đầu tư vào khu vực “Dấu hỏi” thường được hỗ trợ bởi dòng tiền từ nhóm “Bò sữa.” Do đó, doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng tiềm năng của từng sản phẩm trong phần này trước khi quyết định đầu tư. Sự cân nhắc này là rất quan trọng để đảm bảo rằng nguồn lực được phân bổ một cách hợp lý và hiệu quả.

3. Yếu tố ngôi sao trong ma trận BCG

Trong ma trận BCG, nhóm sản phẩm “Ngôi sao” chiếm thị phần cao và có tốc độ tăng trưởng thị trường lớn. Đây là những sản phẩm hoặc dịch vụ dẫn đầu, với tiềm năng tăng trưởng cao và mang lại lợi nhuận đáng kể cho doanh nghiệp.

Để phát triển và mở rộng thị phần của các danh mục này, các nhà kinh doanh cần xây dựng kế hoạch đầu tư hợp lý. Tuy nhiên, “Ngôi sao” cũng yêu cầu một lượng vốn đầu tư lớn để duy trì sự tăng trưởng, dẫn đến chi phí sản xuất cao. Khi thị trường trở nên ổn định và các sản phẩm trong nhóm “Ngôi sao” đạt thành công, chúng sẽ chuyển sang nhóm “Bò sữa,” giúp tạo ra dòng tiền ổn định cho doanh nghiệp.

4. Yếu tố bò sữa trong ma trận BCG

Nhóm sản phẩm ở góc phần tư “Bò sữa” có thị phần cao mặc dù tốc độ phát triển của thị trường thấp. Đây là những sản phẩm mang lại lợi nhuận lớn cho doanh nghiệp với mức vốn đầu tư thấp.

Mặc dù không cần nhiều vốn, lợi nhuận và dòng tiền từ “Bò sữa” rất cao, vì vậy chúng thường được sử dụng để tài trợ cho các nhóm sản phẩm “Ngôi sao” và “Dấu hỏi.” Do đó, doanh nghiệp cần tối ưu hóa hoạt động của nhóm sản phẩm này để tối đa hóa lợi nhuận và duy trì sự ổn định trong danh mục đầu tư.

Ma trận (BCG) hoạt động như thế nào?

Ma trận BCG được xây dựng trên nguyên tắc rằng việc dẫn đầu thị phần có thể dẫn đến tăng trưởng bền vững. Ma trận xem xét hai yếu tố quan trọng trước khi doanh nghiệp quyết định đầu tư: sức hấp dẫn của doanh nghiệp và sức hấp dẫn của thị trường, thể hiện qua thị phần và tốc độ tăng trưởng.

Mỗi góc phần tư trong ma trận phản ánh sự cân bằng giữa thị phần và tiềm năng tăng trưởng:

• Tăng trưởng thấp, thị phần cao (Bò sữa): Doanh nghiệp nên “vắt sữa” nhóm sản phẩm này để tái đầu tư vào các lĩnh vực khác.
• Tăng trưởng cao, thị phần cao (Ngôi sao): Đây là nhóm sản phẩm có triển vọng dài hạn, cần được đầu tư mạnh mẽ.
• Tăng trưởng cao, thị phần thấp (Dấu hỏi): Doanh nghiệp cần xem xét đầu tư hoặc loại trừ các sản phẩm trong nhóm này, tùy thuộc vào khả năng trở thành “Ngôi sao.”
• Tăng trưởng thấp, thị phần thấp (Con chó): Doanh nghiệp nên cân nhắc bán, rút vốn hoặc tái định vị cho nhóm sản phẩm này.

Ví dụ về ma trận BCG của các nhãn hàng lớn

1. Ma trận BCG của Apple

Ma trận BCG của Apple dưới đây phân tích hiệu suất các dòng sản phẩm dựa trên thị phần và tốc độ tăng trưởng thị trường:

iPhone dẫn đầu với thị phần và tốc độ tăng trưởng cao, được xếp vào nhóm Ngôi sao, trong khi iPad với tăng trưởng chậm hơn nằm ở nhóm Dấu hỏi. Mac được đánh giá là Bò sữa nhờ thị phần ổn định dù tăng trưởng thấp. iPod, với cả thị phần và tăng trưởng giảm, thuộc nhóm Chó.

Dựa trên ma trận này, Apple có thể:

• Tập trung nguồn lực để phát triển iPhone và iPad.
• Duy trì Mac để tối đa hóa lợi nhuận ổn định.
• Cân nhắc rút lui khỏi iPod để đầu tư vào sản phẩm có tiềm năng cao hơn.

Ma trận BCG giúp Apple tối ưu hóa chiến lược phát triển sản phẩm, tập trung vào tiềm năng và lợi nhuận dài hạn.

2. Ma trận BCG của L’Oréal

Dưới đây là ví dụ về ma trận BCG áp dụng cho thương hiệu mỹ phẩm L’Oréal, với thị trường bao gồm các lĩnh vực: dưỡng da, trang điểm, chăm sóc tóc và nước hoa:

Danh mục L’Oréal	Thị phần (1)	Đối thủ đầu ngành	Thị phần đối thủ (2)	Thị phần tương đối (1) / (2)	Tỷ lệ tăng trưởng
Chăm sóc da	31.6 tỷ USD	Unilever	24 tỷ USD	129%	6.5%
Trang điểm	27.1 tỷ USD	P&G	27.5 tỷ USD	98.5%	7.14%
Chăm sóc tóc	3%	Unilever	8.84%	33.9%	3.1%
Màu tóc	9%	Henkel	6%	150%	8%
Nước hoa	4.1%	Chanel	4.5%	91%	2.5%

Tính đến năm 2018, tốc độ tăng trưởng trung bình trong lĩnh vực mỹ phẩm đạt 4,8%. Dựa trên tiêu chí này, ma trận BCG cho từng dòng mỹ phẩm của L’Oréal được phân loại như sau:

Chiến lược của L’Oréal từ ma trận BCG:

L’Oréal nên đẩy mạnh phát triển các dòng Ngôi sao như chăm sóc da và màu tóc, đồng thời duy trì dòng Bò sữa trong lĩnh vực trang điểm để tối ưu hóa lợi nhuận.

3. Ma trận BCG của Coca-Cola

Ma trận BCG của Coca-Cola phân tích sự phát triển và hiệu suất của các dòng sản phẩm chính:

• Bò sữa: Coca-Cola Original và Diet Coke là những sản phẩm mang lại doanh thu ổn định nhờ thị phần cao, dù tăng trưởng thị trường chậm.
• Dấu hỏi: Các sản phẩm mới như nước có hương vị hoặc đồ uống ít đường nằm trong giai đoạn phát triển, cần tăng cường thị phần để bứt phá.
• Ngôi sao: Coca-Cola Zero Sugar và đồ uống năng lượng như Powerade đang trên đà tăng trưởng mạnh, tiềm năng lợi nhuận lớn.
• Chó: Một số sản phẩm không thành công, ví dụ như các dòng soda kém hiệu quả, không có khả năng sinh lãi hoặc mở rộng thị phần.

Chiến lược từ ma trận BCG:

Coca-Cola nên tập trung tối đa nguồn lực cho nhóm Ngôi sao và Bò sữa để tận dụng dòng tiền và tăng trưởng. Đồng thời, cần phát triển các sản phẩm lành mạnh như Diet Coke và Coca-Cola Zero Sugar để đón đầu xu hướng sức khỏe.

Cách vẽ ma trận BCG

Để vẽ ma trận BCG, quy trình thực hiện gồm năm bước cơ bản như sau:

Bước 1: Xác định đơn vị kinh doanh chiến lược (SBU)

Đơn vị kinh doanh chiến lược có thể là một công ty, sản phẩm, bộ phận trong công ty, hoặc thương hiệu riêng lẻ. Việc xác định SBU là bước quan trọng, ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình phân tích ma trận. Đảm bảo lựa chọn chính xác SBU sẽ giúp tối ưu hóa kết quả phân tích và ra quyết định sau này.

Bước 2: Xác định thị trường

Việc xác định chính xác thị trường là điều cần thiết để tránh phát triển sản phẩm không hiệu quả. Thị trường đúng sẽ cung cấp thông tin quan trọng giúp công ty quyết định đầu tư hợp lý vào sản phẩm.

Chẳng hạn, thương hiệu xe hơi Mercedes-Benz có thể được phân loại là “Dogs” nếu phân tích trong lĩnh vực xe hơi chở hàng. Ngược lại, khi xem xét trong phân khúc xe hơi hạng sang, sản phẩm này có thể trở thành “Cash cows”.

Theo nghiên cứu của Bain & Company, 81% Giám đốc điều hành khẳng định rằng phân khúc thị trường là yếu tố quyết định để gia tăng doanh thu. Vậy, CEO nên phát triển phân khúc thị trường như thế nào khi khởi nghiệp?

Bước 3: Xác định thị phần tương đối

Thị phần cạnh tranh phản ánh doanh số hoặc doanh thu mà công ty đạt được trên thị trường. Để tính toán thị phần tương đối, bạn cần xác định doanh số bán hàng hoặc doanh thu của công ty, sau đó trừ đi doanh số hoặc doanh thu của đối thủ dẫn đầu trong ngành.

Kết quả sẽ giúp bạn xác định thị phần tương đối trên trục X của ma trận BCG. Việc này không chỉ cung cấp cái nhìn rõ ràng về vị thế của sản phẩm mà còn là cơ sở để đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp.

Bước 4: Tính toán tốc độ tăng trưởng của thị trường

Các công ty có thể thu thập thông tin về tốc độ tăng trưởng của thị trường thông qua các báo cáo ngành có sẵn. Một cách khác là so sánh tốc độ tăng trưởng doanh số trung bình của các công ty trong cùng lĩnh vực. Tốc độ tăng trưởng được tính bằng tỷ lệ phần trăm theo công thức:

Tốc độ tăng trưởng = (Doanh số năm nay – Doanh số năm ngoái) / Doanh số năm ngoái

Cách tính này cung cấp cái nhìn rõ ràng về sự phát triển của thị trường, từ đó giúp doanh nghiệp có những quyết định chiến lược chính xác.

Bước 5: Vẽ các vòng tròn trên ma trận

Sau khi hoàn thành các bước trước, hãy tiến hành vẽ biểu đồ trên ma trận BCG. Trục X sẽ biểu thị thị phần tương đối, trong khi trục Y thể hiện tốc độ tăng trưởng của ngành. Mỗi vòng tròn trong biểu đồ đại diện cho một công ty, thương hiệu hoặc sản phẩm cụ thể. Kích thước của vòng tròn tương ứng với tỷ lệ phần trăm doanh số mà nó tạo ra, giúp dễ dàng hình dung vị trí và sức ảnh hưởng của từng thực thể trong ma trận.

Những lưu ý trong quá trình phân tích ma trận BCG

Khi phân tích ma trận BCG, bạn cần chú ý một số điểm quan trọng sau:

• Hiểu rõ thị phần và tốc độ tăng trưởng: Nắm vững thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường là thiết yếu. Phân tích sai hoặc thiếu cơ sở có thể dẫn đến quyết định đầu tư không chính xác.
• Phân tích đa chiều: Ma trận BCG dựa trên hai yếu tố chính, nhưng để có cái nhìn tổng quát, bạn nên xem xét các yếu tố định tính như lợi nhuận biên, độ biến động và môi trường xung quanh. Sử dụng các công cụ phân tích bổ trợ như PESTEL và SWOT sẽ giúp nâng cao độ chính xác.
• Tính chất động của sản phẩm: Tốc độ tăng trưởng và thị phần có thể thay đổi theo thời gian, do đó, việc phân tích cần linh hoạt. Nhà quản trị nên theo dõi sát sao sự biến động trên thị trường để điều chỉnh chiến lược kịp thời.
• Đầu tư vào nhóm Dogs một cách thận trọng: Mặc dù các sản phẩm trong nhóm này không mang lại lợi nhuận cao, một số sản phẩm có thể giữ vai trò chiến lược, giúp duy trì hình ảnh thương hiệu hoặc phục vụ một phân khúc thị trường nhất định.
• Cẩn trọng với nguồn lực đầu tư vào nhóm Dogs: Đầu tư vào sản phẩm thuộc nhóm này cần được cân nhắc kỹ lưỡng, vì đây là nhóm có tiềm năng tăng trưởng không chắc chắn và có thể gặp rủi ro cao.

Đánh giá ưu và nhược điểm của ma trận BCG

Ưu điểm:

• Đơn giản và dễ sử dụng: Ma trận BCG cung cấp một công cụ trực quan giúp dễ dàng xác định các cơ hội đầu tư tiềm năng.
• Hỗ trợ tư duy chiến lược: Nó khuyến khích việc suy nghĩ về các chiến lược để khai thác tối đa tiềm năng của từng sản phẩm.
• Quản lý dòng tiền hiệu quả: Ma trận giúp doanh nghiệp hoạch định và quản lý dòng tiền, tối ưu hóa tiềm năng tăng trưởng và lợi nhuận trong tương lai.
• Phân bổ nguồn lực hợp lý: Cung cấp khung phân chia nguồn lực giữa các sản phẩm, giúp phân tích nhanh chóng danh mục sản phẩm.

Nhược điểm:

• Giới hạn của mô hình 2 chiều: Ma trận BCG chỉ dựa trên hai yếu tố: thị phần và tốc độ tăng trưởng, không phải là chỉ số duy nhất phản ánh lợi nhuận.
• Lợi nhuận từ thị phần thấp: Sản phẩm có thị phần thấp cũng có thể mang lại lợi nhuận đáng kể, điều này không được mô hình phản ánh đầy đủ.
• Thị phần cao không đồng nghĩa với lợi nhuận cao: Sản phẩm chiếm lĩnh thị phần cao không phải lúc nào cũng đem lại lợi nhuận lớn, đặc biệt khi doanh nghiệp phải duy trì giá bán cao.
• Bỏ qua đối thủ cạnh tranh yếu: Mô hình không xem xét đến ảnh hưởng của các đối thủ cạnh tranh yếu có thể làm tăng thị phần mà không tạo ra giá trị bền vững.

Xem thêm:

• Ma trận BCG Là Gì | Cách Vẽ Bài Tập Ma Trận BCG
• Ma trận BCG của Vinamilk | 3 Giải Pháp Tối Ưu
• Ma Trận BCG Của Coca-Cola | Bài Phân Tích [Từ Giảng Viên]
• Ma Trận BCG Của TH True Milk | Phân Tích Chi Tiết Từ Agency

Kết luận

Ma trận BCG là công cụ hiệu quả giúp doanh nghiệp phân tích và xác định hướng phát triển cho sản phẩm và thương hiệu. Công cụ này cho phép phân bổ nguồn lực đầu tư một cách hợp lý và tối ưu hơn. Sau khi xác định được hướng phát triển, các bộ phận như marketing và sales cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện chiến lược một cách đồng bộ và hiệu quả. Hy vọng bài viết được tổng hợp bởi Seo Lười sẽ giải đáp được thắc mắc của bạn.