Kế hoạch thu lợi nhuận của một doanh nghiệp được xây dựng dựa trên khái niệm mô hình kinh doanh là gì, trong đó xác định rõ loại hàng hóa hoặc dịch vụ mà doanh nghiệp dự kiến cung cấp, thị trường mục tiêu mà họ nhắm đến, cũng như các chi phí sản xuất dự kiến.
Đối với mọi doanh nghiệp, bất kể quy mô lớn hay nhỏ, việc phát triển một mô hình kinh doanh vững chắc là điều cần thiết. Mô hình này không chỉ định hướng cho các hoạt động kinh doanh mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững trong thị trường đầy biến động.
Mô hình kinh doanh là gì?
Mô hình kinh doanh là gì thì đây chính là cách thức tổ chức và vận hành một doanh nghiệp nhằm tạo ra giá trị và thu lợi nhuận.
Nó không chỉ mô tả cách thức doanh nghiệp tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động của mình mà còn xác định cách định vị hàng hóa và dịch vụ, thị trường mục tiêu cũng như mức giá dự kiến, từ đó đáp ứng nhu cầu của thị trường và tối ưu hóa lợi nhuận.
Đối với mọi doanh nghiệp, bất kể quy mô hoạt động, mô hình kinh doanh đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nó giúp các doanh nghiệp mới thúc đẩy sự mở rộng sản xuất và tăng năng suất lao động.
Đối với những doanh nghiệp đã hoạt động lâu dài, mô hình này còn cung cấp khả năng dự báo các cơ hội và rủi ro trên thị trường hiện tại và tương lai, từ đó giúp họ duy trì vị thế cạnh tranh và phát triển bền vững.
- Mô Hình Kinh Doanh Là Gì? Các Mô Hình Thịnh Hành Nhất
- Mô Hình Kinh Doanh Mới | Chìa Khóa Chinh Phục Thành Công
- Mô Hình Truyền Thông | 6 Mô Hình Phổ Biến Marketer Nên Biết
- Mô Hình Doanh Nghiệp Là Gì | Các Loại Hình Doanh Nghiệp Ở Việt Nam
- Mô Hình Kim Cương [Của Michael Porter] | Ví Dụ, Ứng Dụng Thực Tế
- Business Model Là Gì? Mô Hình Này Có Bao Nhiêu Loại?
- Mô Hình Tài Chính (Financial Model) Là Gì | 10 Bước Xây Dựng
- Khung Mô Hình Kinh Doanh | Business Model Canvas – 9 Yếu Tố …
Thành phần chính trong mô hình kinh doanh
- Sản phẩm/Dịch vụ: Đây là yếu tố cốt lõi trong một mô hình kinh doanh, đóng vai trò quyết định trong việc tạo ra giá trị cho khách hàng và doanh thu cho doanh nghiệp.
- Khách hàng: Việc xác định chính xác nhóm khách hàng tiềm năng là điều cần thiết trong mô hình kinh doanh. Hiểu rõ đối tượng mục tiêu sẽ giúp doanh nghiệp tập trung phát triển sản phẩm và xây dựng mối quan hệ với khách hàng hiệu quả.
- Kênh bán lẻ: Các kênh phân phối mà doanh nghiệp sử dụng để đưa sản phẩm hoặc dịch vụ đến tay khách hàng là rất quan trọng. Những kênh phổ biến bao gồm siêu thị trực tuyến, trang web, ứng dụng di động, nhà phân phối và các đối tác kinh doanh.
- Cạnh tranh: Doanh nghiệp cần nghiên cứu và hiểu rõ môi trường cạnh tranh để xác định các chiến lược phù hợp nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh. Việc phân tích đối thủ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa vị trí của mình trên thị trường.
- Cấu trúc doanh thu: Các chi phí liên quan đến việc bán sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ cần phải được xác định rõ ràng trong mô hình kinh doanh.
- Doanh thu: Các nguồn doanh thu tiềm năng có thể bao gồm doanh số bán sản phẩm, dịch vụ quảng cáo, dịch vụ hậu mãi, chiết khấu, và nhiều hình thức khác.
- Đối tác và nguồn lực: Một số mô hình kinh doanh có thể xây dựng trên cơ sở mối quan hệ với các đối tác và khai thác nguồn lực bên ngoài để đạt được các mục tiêu kinh doanh.
Tầm quan trọng của 1 mô hình kinh doanh
Cả trong hiện tại lẫn tương lai, mô hình kinh doanh đóng vai trò then chốt trong việc định hình chiến lược tăng trưởng của một doanh nghiệp. Một mô hình kinh doanh lý tưởng không chỉ cần phải khác biệt mà còn phải độc đáo đến mức không thể sao chép.
Tầm ảnh hưởng của mô hình kinh doanh có thể được nhìn nhận qua nhiều khía cạnh quan trọng:
1. Xác định mục tiêu cùng với chiến lược kinh doanh
Công cụ thiết yếu để doanh nghiệp hiện thực hóa các mục tiêu và chiến lược kinh doanh của mình chính là một mô hình kinh doanh hiệu quả.
Chẳng hạn, khi doanh nghiệp hướng tới các mục tiêu như tăng trưởng doanh số, mở rộng thị phần, giới thiệu sản phẩm mới, hoặc thúc đẩy sự phát triển bền vững, việc xây dựng chiến lược kinh doanh là vô cùng cần thiết.
Một mô hình kinh doanh phù hợp cho phép doanh nghiệp không chỉ tập trung nguồn lực mà còn tạo ra các nỗ lực thiết yếu để đạt được những mục tiêu này.
2. Đánh giá chi tiết các hoạt động kinh doanh
Qua việc nghiên cứu mô hình này, doanh nghiệp có thể nhận diện rõ ràng các ưu điểm, hạn chế, cũng như những thuận lợi và khó khăn trong quá trình vận hành. Điều này giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện về hiệu suất hoạt động và tối ưu hóa các quy trình.
Bằng cách thực hiện những điều chỉnh cần thiết, doanh nghiệp có thể nâng cao hiệu quả và hướng tới sự thành công bền vững trong tương lai. Sự linh hoạt trong việc điều chỉnh mô hình kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp không ngừng thích nghi với biến động của thị trường.
3. Thu hút và giữ chân được các khách hàng
Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách tối ưu, một chiến lược kinh doanh hiệu quả không chỉ mang lại lợi ích vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh mà còn tạo ra giá trị thực sự cho người tiêu dùng.
Chiến lược này cho phép doanh nghiệp tiếp cận những khách hàng tiềm năng mới và đồng thời khuyến khích họ quay lại, tạo nên mối quan hệ lâu dài với thương hiệu.
4. Cạnh tranh ở trên thị trường
Hiểu được mô hình kinh doanh là gì, thì nó không chỉ là một công cụ quản lý mà còn là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp tạo dựng lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ. Lợi thế này có thể đến từ nhiều khía cạnh, như giá cả, chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ…
Bằng cách hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của bản thân, cùng với những yếu tố ảnh hưởng từ thị trường, doanh nghiệp có thể phát triển các chiến lược cạnh tranh hiệu quả, từ đó chiếm lĩnh thị trường một cách bền vững.
Hơn thế nữa, nó cũng đóng vai trò quan trọng trong khả năng thích ứng của doanh nghiệp với những biến động không ngừng của thị trường. Sự linh hoạt trong việc điều chỉnh và tối ưu hóa mô hình kinh doanh cho phép doanh nghiệp đáp ứng nhanh chóng các nhu cầu.
Quy trình 5 bước xây dựng mô hình kinh doanh
Bước 1: Khảo sát nhu cầu khách hàng
Trong quá trình xây dựng mô hình kinh doanh, việc thấu hiểu nhu cầu của khách hàng đóng vai trò quan trọng. Mục tiêu cốt lõi của doanh nghiệp là tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mà khách hàng sẵn sàng mua và sử dụng.
Để đạt được điều này, doanh nghiệp cần xác định chính xác đối tượng khách hàng mục tiêu và phát triển các chiến lược thu hút sự chú ý của họ.
Khi doanh nghiệp có khả năng trả lời những câu hỏi về nhu cầu và mong muốn của khách hàng, đồng nghĩa với việc đã định vị được nhóm khách hàng mà họ cần phục vụ.
Bước 2: Lên ý tưởng kinh doanh
Sau khi hiểu rõ về đối tượng khách hàng mục tiêu, doanh nghiệp sẽ tập trung vào việc tạo ra những giá trị gia tăng cho khách hàng. Để giải quyết những vấn đề mà khách hàng đang gặp phải, doanh nghiệp cần phát triển sản phẩm hoặc giải pháp phù hợp.
Mục tiêu kinh doanh không chỉ là yếu tố cốt lõi mà còn là động lực thúc đẩy sự sống còn và phát triển của doanh nghiệp. Ý tưởng kinh doanh cần đảm bảo phù hợp với tiêu chuẩn về giá cả, chất lượng và mẫu mã để đáp ứng nhu cầu và mong muốn của khách hàng.
Bước 3: Hoạch định chi phí sản xuất và phân phối
Một trong những thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp phải đối mặt là quản lý chi phí sản xuất và phân phối để đảm bảo lợi nhuận. Doanh nghiệp cần phát triển chiến lược mua và bán hợp lý, tránh lỗ vốn dù có chi phí phát sinh nào.
Lựa chọn các nhà cung cấp nguyên liệu uy tín với giá cả hợp lý là bước quan trọng để giải quyết vấn đề này. Để tối ưu hóa chi phí, doanh nghiệp cũng cần giám sát quy trình sản xuất và xây dựng một đội ngũ nhân lực có trách nhiệm và trình độ.
Bên cạnh đó, các yếu tố liên quan đến marketing và kênh phân phối cũng ảnh hưởng lớn đến thành công kinh doanh. Mỗi kênh có những đặc trưng riêng, việc xây dựng chiến lược marketing tương ứng là rất cần thiết để hạn chế rủi ro và phát sinh chi phí không cần thiết.
Bước 4: Xây dựng chiến lược Marketing
Xây dựng chiến lược marketing là bước không thể thiếu trong việc quảng bá sản phẩm trên thị trường. Doanh nghiệp cần áp dụng nhiều chiến lược quảng cáo song song để tăng cường khả năng thâm nhập thị trường.
Tuy nhiên, lắng nghe phản hồi từ khách hàng về từng giai đoạn là điều quan trọng để tinh chỉnh và cải tiến chiến lược marketing.
Các phương pháp tiếp thị có thể bao gồm việc sử dụng truyền thông truyền thống, mạng xã hội, tổ chức sự kiện trưng bày sản phẩm, hội thảo, cũng như thực hiện các chương trình giảm giá và khuyến mãi.
Bước 5: Hoàn thiện mô hình kinh doanh
Cuối cùng, doanh nghiệp sẽ triển khai mô hình kinh doanh của mình sau khi hoàn tất các bước trước đó. Trong quá trình thực hiện, sẽ không tránh khỏi những vấn đề bất ngờ, nhưng việc chấp nhận và thích nghi với những thay đổi này là rất cần thiết.
Doanh nghiệp cần chuẩn bị tâm lý vững vàng để đối mặt với những thách thức và cơ hội, từ đó tối ưu hóa mô hình kinh doanh của mình và tạo ra giá trị bền vững cho cả khách hàng và doanh nghiệp.
15 mô hình kinh doanh phổ biến hiện nay
1. Mô hình B2B (Business to Business)
Mô hình B2B, hay mối quan hệ kinh doanh giữa các doanh nghiệp, thể hiện sự tương tác giữa các tổ chức như nhà sản xuất với doanh nghiệp bán buôn, hoặc giữa các nhà bán sỉ và bán lẻ.
Trong mô hình này, sản phẩm hoặc dịch vụ không được cung cấp trực tiếp tới người tiêu dùng cuối cùng mà được chuyển giao qua các doanh nghiệp khác.
Các doanh nghiệp tham gia vào mô hình B2B có thể đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm sản xuất, bán buôn, bán lẻ, dịch vụ và công nghệ thông tin, tạo ra một mạng lưới đa dạng và phong phú.
2. Mô hình B2C (Business to Consumer)
B2C – Business to Consumer là mô hình kinh doanh trong đó các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng.
Mô hình này chủ yếu hoạt động trong các hệ thống bán lẻ, thương mại điện tử thông qua các nền tảng trực tuyến như website, ứng dụng di động, hoặc các trang thương mại điện tử.
3. Mô hình C2C (Consumer to Consumer)
Mô tả mối quan hệ kinh doanh giữa các cá nhân tiêu dùng. Trong mô hình này, người tiêu dùng có thể bán sản phẩm hoặc dịch vụ cho những người tiêu dùng khác.
Ví dụ điển hình cho mô hình này là các trang thương mại điện tử như Shopee, Lazada, cũng như các shop online và các hội nhóm mua sắm trên mạng xã hội.
4. Mô hình Agency
Tập trung vào việc cung cấp dịch vụ marketing, truyền thông và quảng cáo cho các doanh nghiệp và tổ chức.
Các agency hoạt động như những nhà tư vấn, cung cấp các giải pháp marketing tổng thể hoặc chuyên biệt nhằm đáp ứng nhu cầu và mục tiêu cụ thể của khách hàng.
5. Mô hình nhượng quyền thương hiệu (Franchise)
Mô hình nhượng quyền thương hiệu xảy ra khi một doanh nghiệp, tức là chủ sở hữu thương hiệu, cho phép cá nhân hoặc tổ chức khác, gọi là bên nhượng quyền, sử dụng thương hiệu, mô hình kinh doanh và phương pháp của mình để kinh doanh.
Ví dụ điển hình bao gồm các thương hiệu cafe như Milano, KFC, McDonald’s, Pizza Hut và Lotteria. Mô hình này không chỉ giúp mở rộng sự hiện diện của thương hiệu mà còn cho phép bên nhượng quyền tận dụng kinh nghiệm và uy tín của thương hiệu đã được xác lập.
6. Mô hình đa thương hiệu
Mô hình kinh doanh đa thương hiệu cho phép một doanh nghiệp quản lý và vận hành nhiều thương hiệu khác nhau, mỗi thương hiệu mang những đặc điểm riêng biệt liên quan đến danh mục sản phẩm, hình ảnh thương hiệu và nhóm khách hàng mục tiêu.
Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa sự hiện diện trên thị trường mà còn tạo ra nhiều cơ hội để phục vụ các phân khúc khách hàng đa dạng, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh và sự phát triển bền vững.
7. Mô hình kinh doanh freemium
Là một chiến lược kinh doanh phổ biến trong đó doanh nghiệp cung cấp phiên bản miễn phí của sản phẩm hoặc dịch vụ với các chức năng giới hạn. Người dùng sẽ cảm thấy cần thiết phải nâng cấp lên phiên bản Premium để có trải nghiệm tốt hơn.
Mô hình này đã thành công rực rỡ với nhiều ứng dụng nổi tiếng như Spotify và Canva, nơi mà trải nghiệm cơ bản miễn phí tạo động lực cho khách hàng nâng cấp.
8. Mô hình kinh doanh đăng ký
Cho phép khách hàng trả một khoản phí cố định để có quyền truy cập vào sản phẩm hoặc dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này giúp người tiêu dùng trải nghiệm dịch vụ mà không cần phải thanh toán từng lần sử dụng.
Các ví dụ điển hình bao gồm Adobe Creative Cloud và Netflix, nơi khách hàng có thể tận hưởng các dịch vụ liên tục trong suốt thời gian đăng ký.
9. Mô hình kinh doanh 1 đổi 1 (One-for-One)
Mô hình 1 đổi 1 kết hợp giữa thương mại và phi lợi nhuận, với cam kết từ doanh nghiệp là tặng hoặc bán một sản phẩm hoặc dịch vụ tương ứng cho một người cụ thể mỗi khi có một sản phẩm được bán.
Nguyên lý “mua một tặng một” của mô hình này cho phép doanh nghiệp hỗ trợ những người cần giúp đỡ như trẻ em mồ côi, người khuyết tật, người già neo đơn hoặc nạn nhân của tai nạn.
10. Mô hình kinh doanh lưu động
Hình thức kinh doanh linh hoạt không bị ràng buộc bởi vị trí cố định, sử dụng các phương tiện lưu động như xe đẩy, xe máy, hoặc ô tô để phục vụ khách hàng.
Mô hình này có thể áp dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau, từ thực phẩm và đồ uống đến thời trang, sửa chữa điện thoại di động, làm tóc và massage.
Với khả năng tiếp cận khách hàng một cách dễ dàng và nhanh chóng, mô hình kinh doanh di động đang ngày càng trở nên phổ biến và thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng.
11. Mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng
Trên nền tảng tạo ra giá trị thông qua việc kết nối hai hoặc nhiều nhóm người dùng khác nhau. Những nền tảng này có thể được hình thành dưới dạng website, ứng dụng di động, hoặc các ứng dụng chuyên dụng khác.
- Amazon kết nối người bán với người mua.
- Facebook tạo ra mối liên kết giữa các người dùng.
- eBay hỗ trợ giao dịch giữa người mua và người bán.
- Google kết nối người dùng với các nhà cung cấp dịch vụ và quảng cáo.
- Airbnb tạo ra cầu nối giữa người cho thuê và người thuê.
- Grab kết nối tài xế với hành khách, cho thấy sự đa dạng và khả năng tác động của mô hình này trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
12. Mô hình kinh doanh thị trường thương mại điện tử
Thị trường thương mại điện tử đã trở thành một lĩnh vực tiềm năng mà các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực khai thác. Với sự gia tăng nhanh chóng trong nhu cầu mua sắm trực tuyến, hành vi tiêu dùng cũng đang có sự thay đổi mạnh mẽ.
Các nền tảng như Shopee, Lazada và Tiki đã thu hút hàng triệu người mua sắm mỗi tháng, chứng tỏ sức hút mạnh mẽ của thương mại điện tử trong cuộc sống hiện đại.
13. Mô hình kinh doanh Razor blades
Mô hình kinh doanh Razor blades hoạt động dựa trên việc cung cấp một sản phẩm với giá thấp (hoặc thậm chí miễn phí) để khuyến khích doanh thu từ sản phẩm khác có giá trị cao hơn.
Chẳng hạn, máy chiếu cần hộp mực để hoạt động, hay các bảng điều khiển game yêu cầu phụ kiện và phần mềm tương ứng. Mô hình này cho phép doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận bằng cách tăng cường doanh số bán hàng từ các sản phẩm phụ trợ.
14. Mô hình kinh doanh chuỗi cung ứng tích hợp theo chiều dọc
Mô hình chuỗi cung ứng tích hợp theo chiều dọc cho phép một công ty quản lý và giám sát nhiều bước trong chuỗi cung ứng, từ nguồn cung cấp nguyên liệu đến phân phối sản phẩm cuối cùng.
Doanh nghiệp có thể áp dụng chiến lược mua lại các nhà sản xuất, nhà phân phối, hoặc cả hai để kiểm soát toàn bộ quy trình, giúp nâng cao hiệu quả và giảm chi phí.
15. Mô hình kinh doanh ẩn doanh thu
Mô hình chia sẻ sản phẩm cho phép người tiêu dùng sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ mà không phải trả phí trực tiếp. Thay vào đó, doanh nghiệp thu phí từ các đối tác thứ ba, chẳng hạn như các công ty quảng cáo hoặc doanh nghiệp khác.
Mô hình này hoạt động theo nguyên tắc rõ ràng: doanh nghiệp cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ đến tay người dùng, đồng thời thu thập dữ liệu hoặc thông tin về hành vi của họ.
Thông tin này sau đó có thể được bán cho các công ty thứ ba hoặc sử dụng để quảng bá sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp, tạo ra một dòng doanh thu bổ sung trong quá trình hoạt động.
Các mô hình kinh doanh tiềm năng trong tương lai
- Kinh doanh chăm sóc sức khỏe và y tế: Các mô hình kinh doanh trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ và y tế đang trở nên ngày càng quan trọng trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng ý thức hơn về nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của bản thân.
- Kinh doanh công nghệ xanh: Các doanh nghiệp có thể tham gia vào các mô hình kinh doanh như lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời, sản xuất và kinh doanh xe hơi chạy điện, phát triển công nghệ tái chế chất thải,…
- Kinh doanh chăm sóc thú cưng: Các dịch vụ như chăm sóc y tế, chữa bệnh, dinh dưỡng, đồ chơi, thực phẩm và quần áo cho thú cưng tạo ra cơ hội kinh doanh không nhỏ cho các nhà bán lẻ, bác sĩ thú y, cũng như những người cung cấp thực phẩm và dịch vụ ẩm thực dành riêng cho thú cưng.
- Kinh doanh trực tuyến và giao hàng: Với sự bùng nổ của internet và thương mại điện tử, các mô hình kinh doanh trực tuyến và giao hàng đang có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai.
Kết luận
Để tồn tại và phát triển bền vững, không chỉ đơn thuần là hiểu rõ “mô hình kinh doanh là gì?”, mà còn cần vận dụng hiệu quả mô hình đó một cách phù hợp trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh cùng với Seo Lười.
